Bu yıl 2 ay tutulması ve 8 meteor yağmuru TÜRKİYE’den izlenecek. Bazıları saniyede 71 kilometreye varan hızlara ulaşan meteor yağmurlarının en etkileyici olanı, Ağustos ayındaki Perseid’in karanlık bir gökyüzü ile çakışacağı için etkileyici bir meteor gecesi olacak.
Antalya’da 2 bin 500 metre yükseklikteki Bakırlıtepe’de ABD, Rusya ve Japonya gibi birçok ülke ile ortak uzay gözlem projelerinin yürütüldüğü TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), ‘2023 Gök Olayları Yıllığı’ adlı kitapçığını yayınladı. Kitapçık TUG Müdür Vekili Dr. Tuncay Özışık, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Prof. Dr. Faruk Soydugen tarafından hazırlanmıştır.
Ay, gezegenler ve yıldızların konumları hakkında detaylı bilgiler içeren 2023 Göksel Olaylar Yıllığı’na göre 2023 yılında Türkiye’den izlenebilecek iki ay tutulması olacak. 2023 yılında gökyüzü tutkunları, halk arasında ‘yıldız düşmesi’ olarak bilinen 8 meteor yağmuruna da tanık olabilecek. İLK TUTULMA MAYIS AYINDA Ay tutulmalarının ilki 5 Mayıs 2023 tarihinde Türkiye saati ile 18.15-22.30 saatleri arasında gerçekleşecek. Yarı gövdeli bir ay tutulmasında, ayın yüzde 95’i dünyanın yarı gölgesinde olacak ve ay yüzeyi biraz karanlık olacak. Tutulmanın ortası ise 20:24’te olacak. Parçalı ay tutulması 28 Ekim 2023 tarihinde gerçekleşecek. Bu tutulma Türkiye saati ile 21:00’de başlayacak ve 01:26’da sona erecek. Bu tutulma sırasında ayın sadece yüzde 12’si dünyanın gölgesinde olacağından, bu bölgedeki kızarıklığı tespit etmek zor olacaktır. Tutulmanın maksimum aşaması 23.15’te gerçekleşecek. SEKİZ GÖK TAŞ YAĞMURU Önceki yıllarda olduğu gibi 2023 yılında da farklı dönemlerde 8 meteor yağmuru meydana gelecek. TUG uzmanları yıllıkta meteor yağmurlarının isimleri, dönemleri ve tarihsel süreçleri hakkında bilgilere yer verdi. Halk arasında yıldız tutulması olarak bilinen meteor yağmurlarında görülebilen meteor sayısı ideal gözlem koşulları, ışık kirliliği olmayan ortamlar ve aysız geceler için verilmiştir. Bu yıl da görülebilecek meteor yağmurları ise Quadrantid (Quarter), Lyrid (Enstrüman), Eta Aquarid (Eta Kova), Delta Aquarid (Delta Kova), Perseid (Kahraman-Perce), Orionid (Avcı), Leonid (Aslan) ve İkizler (İkizler) ). Kadrantidlerin yoğun olduğu zaman dilimi 3-4 Ocak’ta sadece birkaç saat ve saatte 80’e kadar görünür olacak. Dolunaya yakın bir evre olacağından, gözlem ışık kirliliğinden uzak ve sabaha doğru yapılırsa daha fazla göktaşı görülecektir. Meteorların dünyaya girme hızı saniyede yaklaşık 41 kilometredir. EN ESKİ BİLİNEN YIL ÖNCESİ 2710 YIL ÖNCE Kaydedilen en eski meteor yağmurlarından biri olan Lyrid yaklaşık 2710 yıl öncesine (M.Ö. Güneş etrafındaki bir turunu 415 yılda tamamlayan kuyruklu yıldızın küçük kaya parçaları ve tozu, dünya bu bölgeden geçerken yağmur olarak geri dönüyor. En yoğun olarak gözlemleneceği 21-22 Nisan gecesi ise saatte 15-20 göktaşı görülecek. Saniyede 48 kilometre hıza ulaşan meteor hızlarını ve dünya atmosferine girerek parlayacak olan Lyrid yağmurunu Vega’yı çıplak gözle izleyebilirsiniz. 5-6 Mayıs en yoğun gece, ancak dolunay nedeniyle çok az göktaşı görülecek. Güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda bir tamamlayan Halley’in yaklaşık 40 yıl sonra Dünya’dan tekrar gözlenmesi bekleniyor. KAYNAK 96P MACHHOLZ Delta Aquarid’in kaynağını oluşturan ve 6,4 kilometrelik bir çekirdeğe sahip Comet 96P Machholz, 5 yılda Güneş etrafındaki küçük bir yörüngede tür değiştiriyor. tamamlanıyor. Saatte 20 civarında, en yoğun dönemi 29-30 Temmuz’da olacak ve ayın yüzde 88’i aydınlanacak, bu nedenle saat 02:00’den sonra daha fazla göktaşı görülecek. Dünyaya giren küçük göktaşı parçacıklarının hızı saniyede yaklaşık 40 kilometredir. PERSEID ATEŞ TOPLARI GİBİ GÖRÜNECEKLER. Perseid’in kaynağını oluşturan Comet 109P/Swift-Tuttle’ın çekirdeği 26 kilometre çapındadır ve güneş etrafındaki yörüngesini 133 yılda tamamlar. Zirve dönemi, saatte 100’e kadar meteor yağmuru ile 12-13 Ağustos gecesi olacak. Ayın bu tarihte saat 03:00 civarında yükselecek olması ve sadece yüzde 10’unun görülebilecek olması etkileyici bir yağmur izleme olasılığı sunacak. Dünyaya giren göktaşlarının hızı saniyede 59 kilometre civarındadır. ORIONID’İN KAYNAĞI DA HALEY’DİR Halley Kuyruklu Yıldızı, Halley güneş sisteminin iç bölgelerine her girdiğinde ve Ekim ayında dünya atmosferine girdiğinde çekirdeğinin uzaya saçtığı buz, toz ve kaya parçaları Orionid’i oluşturur. En son 1986 yılında gökyüzünde görülen, güneş sistemindeki en koyu veya en az yansıtıcı nesnelerden biri olan Halley’in kalıntılarından oluşan Orionid’in en yoğun olduğu dönem, 21-22 Ekim gecesi saat 20 sıralarında olacak. Dünyaya giren küçük göktaşlarının hızı saniyede yaklaşık 66 kilometredir. DÜNYAYA EN HIZLI LEONIDLER GİRİYOR. 1833, 1966 ve 2001 yıllarında şiddetli meteor fırtınalarıyla tarihe geçen Leonid’in bu yıl sakin geçmesi bekleniyor. Kaynağı 55P/Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızıdır ve güneş etrafındaki yörüngesini 33 yılda bir tamamlar. 17-18 Kasım, zirve dönemi ve saatte 10 meteora kadar çıkış noktaları Aslan Takımyıldızı bölgesidir. Leonidlerin dünyaya giriş hızları saniyede 71 kilometreyi bulacak. METEOR SAYISI 100’Ü GEÇTİ
Geminid’in kaynağı olduğu düşünülen asteroit 3200 Phaethon, güneş etrafındaki yörüngesini 1,4 yılda tamamlıyor. “Ölü” veya “Kaya Kuyrukluyıldızı” olarak da adlandırılır. Dünya’ya giriş hızları saniyede 35 kilometre olacak ve bazıları sarı renkte görünecek. 13-14 Aralık tarihlerinde saatte 100’ü aşarak en yüksek sayıya ulaşan Geminid, ayın yeni evresine denk gelecek ve gökyüzü kararacak, bu nedenle yıldızlı dekorun ortasında kayak pistleri izlenebilecek.
